Veldwerk

Ik zit al weer voor de vijfde dag in Waza. Maandag vertrokken we vanuit Maroua, een uur later dan wat de afspraak was zoals gebruikelijk. Dit keer was de reden dat alle printers op het CEDC weigerden een vergunning uit te printen voor de chauffeur. Voor de grap zei ik tegen Pricelia dat ik de volgende keer een uur later uit mijn bed zou komen, omdat we telkens minstens een uur later vertrekken dan gepland. Ze kon mijn schertsende opmerking niet waarderen en verzekerde me dat ik dan zou kunnen gaan lopen.
’s Middags om half vier begonnen we dan eindelijk met waar voor we gekomen waren: het veldwerk. Al had ik er erg veel zin in, het viel me niet mee. De temperatuur loopt ’s middags op tot om en nabij 40ºC. De meeste clusters liggen niet netjes langs de weg, maar soms kilometers de savanne in, waardoor we het grootste deel van de tijd offroad door hoog, kurkdroog, soms verbrand gras denderen. Als je de ramen niet dichtdoet, dan vult de auto zich al snel met een mengsel van stof, gras en as dat het ademen haast onmogelijk maakt. Dus doen we de ramen dicht, maar aangezien onze auto geen airconditioning heeft, wordt het erg warm in de auto. Dit resulteert in het voordurend open en dichtdraaien van de raampjes. De wegen mogen dan slecht zij, maar in het veld is het veel erger. Als olifanten in het natte seizoen ergens gelopen hebben, dan drogen hun sporen op tot een gatenkaas. Als je aangekomen bent bij een cluster, dan is betekend het uitstappen een ware verlichting. Soms is het zoeken zwaar. Er staan veel scherpe grassen en distels en soms acacia met grote doorns, de zon brand genadeloos. Na een dag veldwerk zit je onder de schrammen, het stof en het roet. Onder deze omstandigheden kun je geen pennen gebruiken, ik ben erg blij dat Margot er aan gedacht heeft om mij vulpotloden mee te geven.
Ons veldwerk bestaat uit het zoeken van karkassen op plekken waar de waarschijnlijkheid van het vinden erg hoog is. Hoe vind je zulke plekken? Even een korte uitleg. In Waza lopen een aantal leeuwen met een halsband rond. Deze halsband is uitgerust met een apparaatje dat ieder half uur de locatie, temperatuur en hoogte van de leeuw in het geheugen opslaat. Verder zit er een VHF unit in de halsband waarmee je de leeuw kunt op kunt zoeken met telemetrie. Als je de leeuw gevonden hebt, dan kun je de opgeslagen data uit de halsband downloaden. Dit levert in sommige gevallen een dataset op waarmee je een periode van meer dan jaar de bewegingen van de leeuwen kunt volgen. Leeuwen houden zich doorgaans aan een bijzonder relaxed rooster van 20 uur rust en 4 uur activiteit. Deze 4 uur activiteit vinden voornamelijk ’s nachts plaats en bestaan uit jagen en lopen. Activiteit kun je weergeven door de aftand tussen twee GPS punten te berekenen. Wanneer je in je dataset ziet dat een leeuw tijdens zijn nachtelijke activiteit 3 uur heeft stilgezeten (minder dan 50 meter bewogen), is de kans zeer groot dat de leeuw op die plek heeft gegeten. Op deze punten, clusters, gaan we op zoek naar de resten van de maaltijd: karkassen.
Het zoeken van karkassen begon maandag bijzonder goed, al bij het eerste cluster vond ik een schedel van een vrouwtjes Topi (Damalisque, het leren van de franse namen van de dieren maakt het communiceren met de gids en chauffeur een stuk eenvoudiger). Aan het eind van de dag hadden we ook nog een Kob (Kob de Buffon) en een Roan antilope (Hippotrague, of Antilope Cheval) gevonden. Dinsdag verliep ook bijzonder goed, we vonden zelfs twee karkassen van giraffes. De staat waarin de karkassen verkeren, verschilt nogal. Sommige karkassen zijn redelijk intact en vrij vers (een maand oud), er zitten nog haren en vliegen op, terwijl andere oud (twee jaar) en fluorescerend wit zijn. Sommige schedels worden als trofee meegenomen en bij de ingang van het park neergezet. Af en toe zoeken we in manshoog, dicht gras, perfecte schuilplaatsen voor leeuwen. Op zulke momenten denk ik: “nu ben ik dan echt in het hol van de leeuw beland”. Nee, ik zoek liever op open vlaktes, waar de karkassen ook nog eens makkelijker te vinden zijn.
Woensdag was een teleurstellende dag. Op de zeven plekken die we bezochten, vonden we slechts twee karkassen. Woensdag middag beklommen we een berg vlak bij Waza en voerden telemetrie uit. Zoals tijdens eerdere pogingen vonden we helemaal niets. Vanaf die berg heb je echt een fantastisch uitzicht over het park. Ik heb het idee dat je met een goede telescoop op een heldere dag de dieren in het park moet kunnen zien lopen. Met mijn verrekijker lukt het in ieder geval niet. In het westen, de andere kant van de berg, ligt een enorme vloedvlakte waar grote kuddes koeien en schapen lopen (met enige fantasie lijkt het op savanne met gnoes). Aan de voet van de berg ligt het dorp Waza. Om de top zweven zwarte wauwen, valken en andere roofvogels. Op de berg leven gestreepte hyena’s en bavianen, maar die heb ik tot nu toe daar nog niet gezien. Al is het werk zwaar en soms teleurstellend, ik geniet elke dag van onze safaritochten in het park. Het blijft leuk om al het exotisch wild en de tropische vogels te zien, je ontdekt steeds nieuwe beesten.

Antropoloog

Naast als bioloog in mijn element, voel ik mij hier een halve antropoloog. Het contact met de mensen is een ware weldaad. Men waardeert het bijzonder wanneer ze merken dat je moeite doet om de taal te spreken (ik probeer wat Foulani) en met ze meegaat. Zo ga ik elke dag twee keer met de chauffeur Maurice en Ambassa, de manager van de lodge eten bij madamme Christine, een echte “big momma”. Zij heeft een traditioneel restaurant in het dorp, waar het menu bestaat uit couscous of plantane (hoe schrijf je dat?) met pistach, gombo, of tomatensaus. Al is het wel even wennen, het is echt uitstekend te eten en een prima oplossing voor mijn niet aflatende hongergevoel. Eten doe je er buiten, in de schaduw van een grote boom, terwijl de kuikens en de hagedissen onder je plastic tuinstoel door lopen. Tussen de dieren en het stof scharrelt Precious, het zoontje van Christine, rond. Tijdens het eten smeert hij meer op zichzelf dan dat hij in zijn mond stopt, maar dat maakt Christine niets uit, het enige wat ze tegen hem zegt is: “Mange!”, of “Eat!” Het grootste deel van de maaltijd hang ik een beetje in mijn stoel en kijk hoe het leven op de grond zich afspeelt, want hoewel ik met de dag meer Frans spreek, gaat er veel van wat er gezegd wordt langs mij heen. Wanneer ik moeite doe het gesprek te volgen, dan kom ik nog een aardig eind, val ik halverwege in en weet ik niet waar het over gaat, dan is het heel moeilijk. Dit komt voornamelijk door de slordige uitspraak van de mensen. Omdat het begrijpen zoveel moeite kost en omdat het erg warm is, zwijg ik maar en antwoord ik wanneer men wat vraagt en ik de vraag begrijp. Toch leer je op die mannier veel. De gidsen, die verplicht mee moeten tijdens het veldwerk, zijn ook erg leerzaam. Zij leren me de verschillende diersoorten, hoe ik mannetjes van vrouwtjes kan onderscheiden en wat je kunt eten in het veld. Je ziet regelmatig de gidsen tijdens het zoeken naar karkassen zaken van de grond rapen, of plukken en in hun mond stoppen. Als je ze vraagt wat ze eten, dan laten ze verbaasd zien en zeggen ze bijvoorbeeld: “gom arabica”. Ze zijn nog meer verrast als je er ook van begint te eten. Door al zulk soort kleine pogingen toenadering te zoeken, merk je dat je snel inburgert. Mensen gaan je kennen en waarderen je meer dan alleen om je huid, een dankbare reactie voor een kleine moeite.