Collaring

Zojuist ben ik terug gekomen van mijn tweede trip naar Waza. Waar de vorige trip teleurstellend was (we hadden wel het geluk om binnen twintig minuten in het park een leeuwin te zien, we hebben haar een uur van tien meter afstand geobserveerd), had het deze keer meer weg van een door het CML betaalde vakantie. Zaterdag vertrokken we, twee uur na de afgesproken tijd, met twee auto’s naar Waza voor de leeuwen collaring (het omhangen van halsbanden). Het bonte gezelschap waar ik mij in bevond was een greep uit de wildlife experts van Afrika. Er waren twee Kenianen, de warden van Amboseli National Park en het hoofd van het Kenian Wildlife Service, Greg Rasmussen, panted dog (wilde hond) specialist uit Zimbabwe, Hans de Iongh, mijn begeleider uit Leiden, Pricelia, Dirk, Lana en ik. De hele expeditie en de tickets van de gasten werd betaald door IUCN Nederland. Naast een wetenschappelijk doel hebben zulke aangelegenheden een duidelijke netwerk functie, mocht ik nog eens een stage willen doen in Afrika, de Massai Mara ligt voor mij open. Het samenkomen van al die experts levert veel leerzame gesprekken op over het werk en de ervaringen in de verschillende parken. De National Geographic verhalen vliegen je om de oren. Tijdens de autotochten door het park op zoek naar leeuwen heb ik meer geleerd dan je in tien colleges. Iedere vogel wordt gedetermineerd en wordt indien gevraagd van een ecologische beschrijving voorzien, iedere wilde herbivoor roept een anekdote op. Er gaan hier weinig dagen voorbij waarop ik niet denk dat ik een bevoorrecht mens ben en dan niet alleen door mijn verbijsterende westerse rijkdom.
Zaterdagmiddag begonnen we met een zoektocht naar leeuwen en kwamen in de buurt van Goumboremaram (een vennetje) verse pootafdrukken tegen van een mannetje en een vrouwtje. Het formaat van deze sporen, tien keer die van een huiskat, boezemt wel respect in. ’s Avonds gingen we in de buurt van waar we de sporen gevonden hadden een “calling station” doen. Onder een “calling station” verstaan we een set boxen waarmee het geluid van stervende dieren wordt afgespeeld in combinatie met lokaas werkt dit als een onweerstaanbare carnivorenmagneet. Helaas ging het niet door, want de boxen weigerden dienst. “Hakuna simba” (geen leeuw) leerden we van van Charles en Tuqa die het wachten benutten voor een spoedcursus Swahili. Door het falen van de apparatuur waren we vroeg thuis en heb ik samen met Dirk en Jack (een oud student van het CML op vakantie in Waza) een nachtelijke wandeling gemaakt. Doordat licht fel weerkaatst in het netvlies van nachtdieren, is het eenvoudig ze te vinden met een zaklamp. We hadden niet zo veel geluk, het paar ogen dat we zagen rende steeds weg zonder dat we de eigenaar konden identificeren, maar we zagen wel een kerkuil. Als je wel geluk hebt kun je civetten, cervals, nachtaapjes en jakhalzen zien. Volgende keer beter.
De volgende morgen vertrokken we om vijf uur in de morgen op zoek naar nog meer leeuwen. Weer troffen we sporen aan, maar we zagen geen leeuwen. Tussen de middag hadden we een lange pauze in de luxe lodge van Waza. Hier voegde Hans Bauer zich bij ons. Deze Hans is voor ons, beginnende leeuwen onderzoekers in Waza, een grote naam. Hij heeft er jaren onderzoek gedaan en een berg artikelen gepubliceerd. Toen we ’s avonds nog eens het park ingingen zagen we ongelooflijk veel dieren: een striped hyena, een wrattenzwijn, een kudde topi’s, een roan antilope en een kudde giraffen. Dit was duidelijk een goed voorteken en de lichte spot van de Kenianen (hun parken lopen over van het wild) over de lage dichtheid aan wild verstomde. Het vlees dat als lokaas werd gebruikt had de hele dag in de zon liggen bakken en stonk een uur in de wind. Druppels bloed waren liepen over de witte jeep in rode sporen naar beneden. Waar wij toch behoorlijk walgen van rottend vlees, is het onweerstaanbaar voor leeuwen. En om de kans van slagen nog eens te vergroten werd het vlees naar twee kanten een kilometer lang over de grond gesleept. Even na zonsondergang begon oorverdovend het geluid van een stervend wrattenzwijn (pig squeel) over de savanne te schallen. Ook hierin verschillen leeuwen en mensen van smaak, want deze voor hun onweerstaanbare doodskreten (Pig Squeel Symphony) kwamen mij al vrij snel de keel uit. Mij was verteld dat het wachten op het arriveren van leeuwen bij een calling station lang kan duren, maar al na drie kwartier hield het gillende varken, na een aantal keer te haperen, zijn bek. Na de ervaring van de vorige avond dacht ik dat we andermaal met weigerende apparatuur te maken hadden, maar de lichten flitsten aan en in de verte (onze bus stond op veilige afstand) zagen we een leeuw aan het vlees hangen. Een half uur later schoot Greg zijn eerste verdovingspijl in de leeuw. Deze spurtte verschrikt de bosjes in. Vervolgens zocht men met de jeep een uur, maar kon de leeuw niet vinden. Ze keerden onverrichter zake terug en een uur later schoten ze een tweede leeuw. Ook die konden ze niet vinden. Toen schoten ze een derde leeuw. Weer een uur later vonden ze dan uiteindelijk de leeuw, of eigenlijk twee leeuwen die vlak naast elkaar voor apegapen lagen. Wat bleek? Een van de twee leeuwen was na een keer geschoten te zijn terug gekomen om verder te eten en was daarna nog een keer geschoten. Anyway, er lagen twee jonge leeuwinnenzussen en Lana en ik moesten zo snel mogelijk gaan meten. Onder het toeziend oog van de camera van het regionale televisie station en een regen flitslichten van fototoestellen verrichtten we metingen aan poten, schofthoogte, hoektanden, neus-staartlengte, borst en nekomvang, etc. Tijdens het opmeten van de borstkas moest ik middels een omhelzing het meetlint onder de leeuwinnen doorschuiven en tijdens het omdraaien moest ik de kop vasthouden als bij het in een stabiele zijligging leggen van een mens. Zo intiem zal ik waarschijnlijk nooit meer zijn met een zo’n gigantische kat. De dames waren dan wel niet zo groot, 80 en 85 kilogram, maar bij toen ik na het oplichten van de bovenlip ik de hoektanden zag, ging er een koude rilling over mijn rug, vier centimeter. Nadat de metingen klaar waren werden een serie voetbal foto’s (de voorste rij op een knie, de rij erachter staand, de leeuw dwars liggend) gemaakt waarbij we niet onderdeden voor jagers die met hun jachttrofee op de foto gaan. Toen de leeuw begon te grommen en de staart begon te bewegen, was het de hoogste tijd om weg te gaan. In Waza werd het succes met een goede borrel. Dat die na de spanning en het harde werken wel erg zwaar viel, kon de pret niet drukken.
Vandaag keerde ik terug naar Maroua. De weg tussen Maroua en Waza is 120 km, maar door de belabberde staat ervan je doet er ruim 2 uur over. Toch is het de enige toevoerader van de haven van Douala naar Tsjaad en de Centraal Afrikaanse Republiek. Er rijden ouderwetse vrachtwagens, VN colonnes en fietsen met gigantische vaten met brandstof af en aan met koopwaar naar Ndjamena, de hoofdstad van Tsjaad. Ndjamena ligt op nog geen uur van Waza en de Nigeriaanse grens is nog dichterbij. De regio wordt door het grote aantal vluchtelingen uit Tsjaad (Darfur) en het groot aantal ongure types uit Nigeria “onrustig” genoemd. Je ziet dan ook veel checkpoints en soldaten langs de weg.