Waza NP

Hoewel ik aanvankelijk de verwachting had veel tijd in Waza nodig te hebben om voldoende materiaal te verzamelen (na verhalen van andere studenten leek poepzoeken in Waza een tijdrovend karwij), was mijn verblijf van korte duur. De reden daarvan was dat het veldwerk bijzonder fortuinlijk verliep. In zes dagen veldwerk vond ik 44 drollen, zag ik 4 leeuwen en een gevlekte hyena.

Waar zoeken?
Als je op zoek gaat naar leeuwenpoep, dan doe je dat op plekken waar je het verwacht te vinden. Waar leeuwen zijn, daar poepen ze als ze moeten. Maar waar zijn de leeuwen? Het verspreidingsgebied van leeuwen wordt in het droge seizoen voornamelijk bepaald door de aanwezigheid van water en schaduwrijke plekken. Leeuwen slapen het grootste deel van de dag in de schaduw van bomen of struiken. Als de zon onder gaat staan ze op, rekken zich uit, gapen eens flink, geven links en rechts wat kopjes en likken (dat versterkt de sociale structuur) en vertrekken richting water. Daar drinken ze en met een beetje geluk vangen ze een prooi. Na een succesvolle jacht vreten ze zich vol (wat uren kan duren) en gaan vervolgens liggen slapen tot de volgende nacht. Mijn veronderstelling was dat je het best kunt zoeken op de plaatsen waar leeuwen rusten, dat doen ze namelijk 20 uur per dag.
Waar de verschillende dagdelen worden doorgebracht verschilt per habitat. Zo ziet het leven van leeuwen in Waza ziet heel anders uit dan in Bénoué en Bouba Ndjida. In Bénoué en Bouba Ndjida is zelfs in het droge seizoen door het hele park water te vinden in poeltjes die achterblijven in de rivieroevers. Daarnaast zijn de parken volledig bedekt met bos. Met water en schaduw in overvloed is het moeilijk te zeggen welk water en welke schaduw leeuwen gebruiken. Waar je het best kunt zoeken is niet heel duidelijk (rievierbeddingen zijn lang). In Waza blijft open water beperkt tot 'mares' (waterpunten) en in de vloedvlakte is schaduw vooral te vinden in bosjes die rondom deze mares liggen. Het verspreidingsgebied blijft daarmee beperkt. Leeuwen zijn in Waza dan ook minder moeilijk te vinden dan in Bénoué en Bouba Ndjida. Een complicatie echter is dat er bijna geen leeuwen meer in Waza zijn en dat ze schuw zijn doordat er op ze gejaagd wordt.

Goed begin
Met bovenstaande ecologische overwegingen indachtig toog ik, in het gezelschap van mijn bevallige assistentes Leontien en Lizanne (roofvogelonderzoeksters bij Ralph Buij), mijn gids Adda en chauffeur Mahammed, het park in. De eerste dag vroeg ik Adda om de plekken te wijzen waar recentelijk leeuwen gezien waren. Hij bracht ons naar een vers karkas van een giraffe in de buurt van Louloumbaja (een waterpunt in het beboste gedeelte van het park). Adda vertelde dat een groep van een mannetje, twee leeuwinnen en drie welpen (die ik tot de 'Louloumbaja pride' doopte) ervan gegeten hadden. Bij dat karkas vond ik twee kleine leeuwendrolletjes, waarvan ik veronderstelde dat ze van de welpen afkomstig waren. Bij drie volgende karkassen van topi's die volgens Adda gegeten waren door de 'Louloumbaja pride' vonden we geen drollen. Wel zagen we een strompelende giraffe met een wond die veroorzaakt leek te zijn door een speer. Twee drollen op dag één was een goed begin.

Deceptie
De tweede dag vertrokken we naar Talangourou. Bij deze mare in de vloedvlakte zag ik vorig jaar een groep van negen leeuwen (de 'Talangourou pride', bestaand uit een gigantisch mannetje, drie vrouwtjes (waarvan één Fanne heet en een halsband om heeft) en vijf welpen). Tot mijn verbijstering was Talabal, de eerste mare in de vloedvlakte, volledig uitgedroogd. Ik had mijn assistentes verzekerd dat het de mooiste mare van het park was met honderden kroonkraanvogels, pelikanen, ooievaars en reigers, af en toe een 'African fish eagle', of een 'Arabian bustard'. Een mare waar je op de heuvel ernaast over de vloedvlakte uitkijkt en 's avonds giraffes uit de acaciabossen ziet komen om te drinken bij het licht van de mooiste zonsondergang van Kameroen.
Talabal was volledig uitgedroogd. Een enkele 'open billed stork' zocht in het as van verbrand riet naar verschroeide waterdieren. Een deceptie. Ook Talangourou was dor, droog en verlaten. Een enkele witte, versteende, leeuwendrol bewees de aanwezigheid van leeuwen een paar maanden geleden. Van onder het bosje waar vorig jaar het vette mannetje had gelegen rende een eenzame kob weg. Bij Saourware, een mare die verder naar het oosten ligt en nog wel water bevat, zagen we een verse pootafdruk van een mannetjesleeuw in de modder. Er zaten dus blijkbaar nog wel leeuwen in het gebied.

Grand Alaza
Op dag drie nam ik het gezelschap mee naar 'Grand Alaza', een mare die vorig jaar ook al was uitgedroogd, maar waar we toen wel leeuwenpoep hadden gevonden. Grand Alaza is, net als de meeste mares in de vloedvlakte, een groen eiland in een zee van geel, verdord en hier en daar afgebrand riet. Bij aankomst, ik kon mijn ogen nauwelijks geloven, zag ik het onmiskenbare silhouet van een leeuwenkop: de kop met ronde oren. Op zulke momenten voel ik een soort geluk in mijn borst, dat wat ik voelde als het me lukte om met een surfboard een golf te pakken, als ik een sprong maakte met een snowboard zonder onderuit te gaan, of een geslaagde 'indie grab' maakte met mijn skateboard. Laten we zeggen dat het me een 'kick' geeft. Een 'wildlife kick'. Een moment dat alle ellende die de weg ernaartoe kostte doet vergeten en waar ik nog lang energie uit kan putten.
We reden de auto dichterbij en zagen in totaal drie jonge mannetjes en Fanne van de Talangourou pride. Fanne is een schuw vrouwtje (dat verklaart waarschijnlijk haar hoge leeftijd) en ze verdween vrij snel in hoog riet. De jonge mannetjes volgden haar. Daarna zochten we in de buurt waar ze gelegen hadden. We vonden veel poep. Ik moet eerlijk bekennen dat mijn hart in mijn keel klopte toen ik uitstapte in de wetenschap dat er vier leeuwen op kleine afstand in het riet scholen (het is net als met spinnen: ze zijn banger voor ons dan wij voor hen). De volgende twee dagen kwamen we terug om uitwerpselen te zoeken (we zagen daar een gevlekte hyena bij klaarlichte dag, ontdekt door onze chauffeur die voor onze veiligheid de omgeving doorzocht op leeuwen). We volgden in de logica van bovenstaande ecologische overweging een soort pad dat rechtstreeks van Grand Alaza naar Saourware (waar water te vinden is) leidde. Op dat pad vonden we veel drollen tot bij Saourware.
Een vergelijkbaar succesverhaal kan ik melden voor het beboste deel van het park. In een bosje in de buurt van Louloumbaja, waarvan bekend is dat er vaak leeuwen rusten, vonden we veel poep.

Honden
Mijn assistentes vertrokken na vijf dagen met Ralph en Barbara (die in dezelfde tijd bezig waren met roofvogelonderzoek) naar Maroua. Die dag was ik voor het eerst in drie weken alleen en moest zelf koken (ook daarmee hadden mijn assistentes geholpen). Lang mocht de pret niet duren, want de volgende dag om een uur of half negen meldde Mahammed malaria te hebben. We reden terug naar Waza, waar hij in het ziekenhuis aan een infuus werd gelegd. Op dat moment had ik 44 drollen verzameld en aangezien er ongeveer 20 leeuwen in Waza NP leven, leek het me genoeg en niet nodig de gezondheid van Mahammed op het spel te zetten. Ik besloot om de volgende dag terug naar Maroua te keren.
In het campement hoorde ik het verhaal van twee Duitse toeristen aan. Eileen en Fabio (zij: vrijwilliger voor Deutsche Entwicklungs Dienst (DED) in Limbe, hij: haar vriendje bij haar op bezoek) vertelden mij enigszins geshockeerd wat zij die ochtend hadden gezien. Ze zagen bij Tchikam (mare in de vloedvlakte) twee honden een kob afslachten. De gids had het ernstig gewonde dier de keel doorgesneden. Een van de twee honden doodde hij en hij sneed de poten van de kob af. Deze nam hij mee naar zijn huis om aan zijn kinderen te voeren. Hij zei niets tegen Ambassa, zijn baas. Een ware rel. "Wat een gids zonder bezoekers doet, moet hij zelf weten, maar met toeristen erbij had hij dit nooit mogen doen", aldus een woedende Ambassa.

Terminaal
Waza is terminaal. In onvoorstelbaar snel tempo wordt het park leeggeschoten en op de vloedvlakte lopen zichtbaar minder antilopes. Het aantal koeien is daarentegen aanzienlijk gestegen, ik zag een groep van zo'n 700 koeien bij Tchikam. Dat is een zeer kwalijke zaak. Ik zou nog lang uit kunnen weiden over het wel en vooral het wee van Waza, wie daar de schuld aan heeft, wie daar onder lijdt en wat de oplossing is, maar gezien de lengte van deze tekst (bijna 1400 woorden, veel te lang voor een internettekst), zal ik jullie dat niet aandoen. Wel kan ik jullie verwijzen naar de tekst die ik vorig jaar daarover schreef in Mare, de problematiek is hetzelfde gebleven.

21 april, Appendix

Het verhaal heeft nog een staartje...

Gisteren ging met Josh, een aardige Amerikaan, een dagje op safari in Waza NP. In de morgen erheen, tijdens de heetste uren van de dag in het park rondrijden en dan weer terug. Normaal zie je tijdens de hete uren niet zoveel, maar gisteren was het ongelooflijk. Omdat er bijna geen water meer in het park is, vind je op de plaatsen waar water is extra veel. Louloumbaja, de eerste waterhole in het park, zat propvol met twee struisvogels, drie secretarisvogels, erg veel topi's, een bohor reedbuck, wardhogs, onvoorstelbaar veel openbilled storks, wat gieren, belachelijk veel scharrelaars en nog veel meer. Bij Grand Alaza zagen we opnieuw een gevlekte hyena en ook Fanne (een leeuwin met een zender). En uiteraard was Tchikam andermaal vergeven van de ***koeien. Van de ***herders geen spoor.

Het was een geslaagd, doch niet representatief dagje Waza.