"Laat de leeuw niet in zijn hempie staan"

Onderstaand opiniestuk verschijnt in Bionieuws 10.

http://www.bionieuws.nl

In de poelfase van de Wereldkampioenschappen voetbal zal het Nederlandse elftal het opnemen tegen dat van Kameroen. Het groen-rood-gele T-shirt van de Kameroenezen wordt op de plaats waar het hart zit gesierd door een leeuwenkop. Want net als voor het Nederlandse team, staat de leeuw symbool voor de onverschrokkenheid van het Kameroenese elftal. Helaas lijkt het ontzag voor 'Les Lions' niet te gelden voor de leeuw zelf. Door ernstige aantasting van het natuurlijk habitat neemt het aantal leeuwen snel af en dreigt de soort zelfs op korte termijn te verdwijnen uit Nationaal Park Waza, het meest beroemde park van het land. Dit trieste lot van het nationale symbool lijkt de Kameroenese overheid koud te laten.

De achteruitgang van de leeuw in Nationaal Park Waza staat niet op zichzelf. Het reflecteert de degradatie van een bijzonder natuurgebied. Door de unieke combinatie van bosachtige savanne en een vloedvlakte herbergt het park een uitzonderlijke biodiversiteit. Naast een groot aantal zoogdieren is het park vooral bekend om de 400 vogelsoorten die er voorkomen. Behalve zeldzame soorten als de Arabische trap en de leeuwerikkwartel, is het park een cruciaal overwinteringsgebied voor Europese ooievaars, grauwe kiekendieven, zomertalingen, steltkluten en kemphanen. Het park is dan ook uitgeroepen tot Birdlife International Important Bird Area, UNESCO Man and Bioshpere Reserve en Ramsar Wetland Site.
Ook in economisch opzicht is het park van grote waarde. Het vormt de belangrijkste toeristische trekpleister van Noord Kameroen en trekt jaarlijks zo'n 3.000 bezoekers. Veel toeristen ondernemen de lange, vermoeiende reis naar het park na het lezen van hun reisgidsen die 'the big five' van Afrika beloven. Twee soorten van deze populaire lijst, de buffel en het luipaard, zijn reeds decennia verdwenen en de zwarte neushoorn heeft er zelfs nooit gezeten. Waarnemingen van leeuwen en olifanten vormen eerder een uitzondering dan een regel. In plaats van de beloofde wilde diersoorten worden bezoekers getrakteerd op kuddes koeien, geiten, schapen en de resten die stropers en vissers achterlaten.
Stropers, illegale vissers, houthakkers en herders die met hun vee het park betreden, zorgen samen voor een snelle degradatie van het park. Aantallen antilopes zijn lager dan ooit en de populatie leeuwen daalde in 15 jaar van 60 naar 20 individuen. Geconfronteerd met een afname van wilde prooidieren, zijn leeuwen genoodzaakt vee te vangen dat ze binnen het park wordt voorgeschoteld. Ter verdediging van hun eigendom doden de herders op hun beurt de vee-etende leeuwen.

De achteruitgang van het park is niet te wijten aan een tekort aan financiën. Het jaarlijkse budget dat beschikbaar is voor het beheer van het park bedraagt €332.000. Het bedrag is afkomstig van internationale donoren als Duitsland, Frankrijk en Nederland. Slechts een klein deel wordt bijgedragen door de Kameroenese overheid. Met het beschikbare geld zou het park gemakkelijk beheerd moeten kunnen worden. Echter, de weg die het geld aflegt voordat het aankomt op de plek van bestemming is lang en uitputtend. Op het Ministerie van Financiën, bij de provinciale Déléguée van het Ministerie van Bos en Natuurbeheer (MINFOF) en bij de parkbewaarder: overal blijft geld achter. Het bedrag dat uiteindelijk op de plek van bestemming aankomt is bedroevend weinig. Zodoende is er geen geld voor het onderhouden van wegen en voor de benzine die nodig is voor patrouilles. Zelfs het salaris van de 'ecoguards', €1,50 per dag, is schijnbaar niet voorhanden.
Ondertussen rijdt de parkbewaarder in nieuwe auto's en bouwt hij nieuwe kantoorruimtes voorzien van de enige werkende airconditioning in de wijde omtrek. Gearresteerde overtreders staan na het betalen van een 'boete' aan de parkbewaarder weer op straat. De Déléguée sluit overeenkomsten met rijke veehouders waarin hij toestemming geeft voor het drenken en laten grazen van hun vee in het park. Beide heren verrijken zich zonder zich druk te maken over de gevolgen van hun wanbeleid. En geen haan die er naar kraait.
De problematiek is duidelijk. De oplossing ligt voor het grijpen. Een strengere bewaking en vervolging van overtreders zou wonderen doen. Echter de corruptie, die de Kameroenezen met de paplepel lijkt ingegoten, maakt het haast onmogelijk de situatie te verbeteren. In de afgelopen jaren hebben wetenschappers, die werkzaam zijn binnen een veldstation van de Universiteit Leiden in Noord Kameroen, gepoogd het tij te keren. Hun inspanningen leidden in de jaren '90 tot herstel van het park nadat dit grote schade als gevolg van een stuwdam had ondervonden. Maar door een drastische toename van illegale activiteiten in recente jaren is dit herstel volledig teniet gedaan. In hun strijd staan de Leidse wetenschappers alleen. Rapporten, mediacampagnes en seminars die de ernst van de situatie onder de aandacht brachten, werden beantwoord met ijzig stilzwijgen vanuit de hoofdstad Yaoundé. Het lijkt dweilen met de kraan open. Dweilen waar overigens binnenkort een einde aan komt. Het veldstation van de Universiteit Leiden sluit in november de deuren.
Te laat is het echter niet. In tegenstelling tot omliggende landen is Kameroen politiek stabiel. De criminaliteit in Nationaal Park Waza is ongeorganiseerd en relatief eenvoudig tegen te gaan. Daarbij toont de natuur zich vaak veerkrachtig. Leeuwen hebben een grote capaciteit zich te herstellen na een moeilijke periode. Maar een populatie kan zich onmogelijk herstellen wanneer het laatste individu is geschoten. Als we het aan de Kameroenese overheid overlaten, dan is dat moment binnen korte tijd bereikt en is het brullen van de leeuw louter voetbaljargon. Zodoende is het aan de internationale gemeenschap Kameroen te helpen haar mooiste park en natuurlijk erfgoed te behoeden voor de ondergang.